HTML Tasarım

HTML Tasarım

.1 Temel bileşenler: html, head, title, meta ve body

Web tasarımı yaparken bir WEB sayfasının ilk karşılaşacağımız standart bileşenleri şunlardır:

<html> ve </html> : sayfanın başlangıç ve bitişini belirtir.

<head> ve </head> : sayfanın başlık bilgileri 'title', 'meta' vs. buraya yerleştirilir.

<title> ve </title> : sayfanın içeriğinin ne olduğunun tanıtılmasında kullanılır. Sayfada görünmez ama Firefox ya da Internet Explorer bunu sayfayı tanımlamakta kullanır.

<body> ve </body> : sayfanın içeriğinin başlangıç ve bitişini belirtmekte ve sayfa hakkındaki genel tanımlamaları yapmakta kullanılır.

Yukarıdaki bu komutların, bir web sitesi içindeki sıraları aşağidaki gibidir. Bir yazı editörü (joe, pico, xedit, edit, notepad vs.) ile ilk örneğimizi yazarsak:

<html>
<head>
<title>Bir HTML Denemesi</title>
<meta name="description" content="html sayfası için bir kullanım örneği"> </head>
<body bgcolor=white>
'Bu sayfa inşa halindedir', ya da 'this page is under construction' web sitelerinde ille de olması gerektiği düşünülen saçma yazılardır. </body>
</html>

Aslında en basit web sayfası şöyle olabilir:

<html>
Benim neyim eksik?
</html>

sondaki '</html>' yi koymasak dahi www sitesi gosterici programı (Firefox, Opera, IE, ...) bunu bir HTML sayfası olarak yorumlayacaklardır.

1.2 Renkler, body, font, ve h1..h6

Önceki örnekte '<body color=white>' diye, aşağıdakinin basitlestirilmiş biçimini kullanmıştık:

Burada font ile kullanilan genel yazıların rengi,
bgcolor ile arkaplan rengi,
text ile tanımsız yazıların rengi,
link ile üzerine gelince el hareketi çekilen yazıların rengi,
vlink ile de seçilmis bağların rengi belirlenir.

renk belirtmek için o rengin İngilizce adı ya da RGB değerleri onaltılık sistemde verilir. RGB deki sıraya göre 00-FF arası üç değer kullanılır. Hepsi sıfır ise hiçbir renkten karıştırılmaz. hepsi FF ise her renk maksimum oranda kullanılır ve beyaz elde edilir.
Örneğin salt bir kırmızı #FF0000 ile elde edilir.

<font color=...> ve </font> arasındakı yazılar belirtilen renkte yazılır.

<h1> ve </h1> den <h6> ve </h6> ya kadar standard yazı tiplerinden biri seçilerek yazı yazılır. h1 ile belirtilenler h6 ile tanımlananlardan daha büyüktür.

örneğin:

<html>
<h1>Sayfa başlığı için uygun büyüklükte harfler</h1>
<h4>Bu harfler sanırım yazı için yeterliler</h4>
<h6> Gözleriniz bozuk değilse, ve her gün A vitamini alıyorsaniz bu yazı sizin için okunabilir olmalı.</h6>
</html>

1.3 Yazıları biçimlendirmek: kalın, yatık, ortalanmış, vs. ...

Önceki web tasarımı örneğinde <h1>, <h2>, ... ile yazıların büyüklüklerini ayarlamanın basit bir yolunu görmüştük. HTML web sayfamızın yazılarına biraz daha kişilik kazandırmak için aşağıdaki komutları da kullanabiliriz.

<b> ve </b> arasındaki yazılar koyu görünür.

<i> ve </i> arasındaki yazılar ise italik basılır.

<blink> ve </blink> arasındaki yazılar ise yanıp söner.

<center> ve </center> arasındaki yazılar ortalanır.

<pre> ve </pre> ile sınirlanan yazıların göruntüsünde ayarlama yapılmaz. Yani birden fazla boşluk varsa bunlar bir tane olacak şekilde azaltılmaz.

<p> paragraf başı yapmak için kullanılır.

<br> bir satır atlamak için kullanılır.

<hr> bir çizgi çeker.

1.4 Sayfada resim göstermek

En basit şekliyle, bir sayfaya resim koymak için aşağıdaki komut şu şekilde;

kullanılır.

Burada dosya-adı gösterilecek grafik dosyasının (png, gif ya da jpg tipinde) bulunduğu yer ve adıdır. Bağlanılan html sayfası ile aynı dizinde bulunan resimler için yer adı belirtmeye gerek yoktur.

Alt ile ise lynx kullanıcılarının görebileceği bir açıklama yazmış oluruz.

Align ile de resmin konumunu belirleriz.

Örneğin:

<img src=resim.gif align=right> ile resmin sağa yanaşık olarak çizilmesini sağlarız. 'right' yerine 'left', 'center', 'middle' gibi konum bildirici bir başka sözcük de kullanılabilir.

Ayrıca yukarıdakilere ek olarak 'border', 'width', 'height' belirteçlerini de <img ...... > içinde kullanabiliriz. Bunlardan 'border='i kullanarak resmin çerçevesini belirleriz; border=0 dersek hiç çerçeve çizilmez.

Width ve height ile resmin boyutlarını belirleyebiliriz. Bunlardan sadace birini verirsek, resmin boyutu orantılı olarak çizilecektir. Yani <img src=resim.gif width=300> demişsek, ve de resmimiz aslında 100 nokta genişliğinde 50 nokta yüksekliğinde idiyse, ekrana 300 nokta eninde ve 150 nokta yüksekliğinde çizilecektir. Her iki değeri de (width=... height=...) kullanmışsak, resmin oranını istediğimiz gibi değiştirmek mümkün olur.

Bu arada, sayfanın internetten indirilirken hızlı gösterilmesini istiyorsak, her resmin width ve height özelliklerini kullanmalıyız. Bu sayede browser (gösterici) programınız resimlerin yüklenmesini beklemeden çevrelerine yazıları yerleştirebilecektir.

Sayfanın hızlı geliyor gibi görünmesini sağlamanın bir yolu da 'lowsrc' belirtecini <img .....> içinde kullanmak. Web tasarımı yaparken eğer kullandığımız resimlerin bir de bulanık/niteliksiz/siyah-beyaz ama az yer tutan bir benzerini daha yapar, ve bunu <img src="resim.gif" lowsrc="hizliresim.gif" alt="[resim]"> şeklinde tanımlarsak, ilk önce hizliresim.gif yüklenip gösterilecektir. Bu sayede bulanık iken yavaş yavaş netleşmeye başlayan resimler belirir sayfamızda. Bunun yararı ise sayfanıza bakan kişinin çabuk karar vermesini sağlıyor olmasındadır.

1.5 HTML sayfasına bağ (link) yerleştirmek

<a> ve </a> : HTML'nin temeli olan bu komutlarla bağ (link) yapılır.

<a href="hedef bağ"> Açıklama </a> Biçiminde kullanılır.

Açıklama denilen kısım ister yazı ister bir grafik ya da herhangi bir nesne olabilir. "hedef bağ" kısmı ise yerel kaynakları gösteren bir dosya adı ya da uzak bir makinedeki bir başka nesneyi (yazı, grafik, video vs.) gösteren bir bağ (link) olur.

Bu linkler, mevcut internet araçlarından biridir.
Örneğin:
http:// ftp:// telnet:// gopher:// news:// bu araçlardan bazılarıdır.

Bunu kullanırken;

<a href="telnet://orca.cc.metu.edu.tr/> Orca'ya Netscape içinden bağlanmak için buraya tıklayın</a>

yazarak, telnet aracını bir bağ (link) olarak sayfamıza yerleştirmiş oluruz.

Ya da;

<a href="resmim.jpg">Neye Benzediğimi Görmek İçin Buraya Bas</a>

Yukarıda adı geçen resim bu web sayfası ile aynı dizinde (directory) olmalıdır.

Başka şekilde örnekler ise:

<a href="ftp://ftp.metu.edu.tr/pub/cica-win95/"> Windows95 için Uygulama dosyaları</a>

<a href="nntp://news.metu.edu.tr/> Netnews 60000 den fazla konuda insanların yazıştığı bölge</a>

<a href="news:comp.sys.cbm"> NetNews'in C64 bilgisayarlarına ilişkin tartışmaları</a>

Ve, internetin en gözde kullanımı: bir web sayfasından başka bir web sayfasına bağlanma:

<a href="http://www.physics.metu.edu.tr/~filker/nukleer/"> Türkiye'de nükleer enerji tartışmaları</a>

dikkat ettiyseniz yukarıdaki örnekte sayfanın hangi dizinde oldugu (...ilker/nukleer/") belli ama hangi dosyada oldugu yazılmamış. Böyle bir durumda web sunucu program dosyanın adının 'index.html' olduğunu öngörür.

Kendi dizininizdeki bir sayfa için:

<a href="ihd.html"> İnsan Hakları Derneği ve pişmiş tavuk için buraya tıklayabilirsiniz.</a>

1.6 Bağlar yardımıyla etkileşimli kullanım örneği

Web sitesinde bir bağa (link) ard arda tıklamak yoluyla, slow motion biçiminde ardışık resim gösterebilirsiniz. Bu kullanım en basit şekliyle bir Bilgisayar Destekli Eğitim sayfasında kullanılabilir. Amaç, kullanıcıya konuyu belli bir sırayla vermek ve konu içindeki ilişkilerin anlaşılmasını kolaylaştırmak.

Bunu yapmak için, önce tek bir resim ve o resmin link olarak tanımlandığı bir web sayfası tasarımı yapmalısınız:

<html>
<title>sayfa1</title>
<body>
<a href="sayfa2.html"><img src="resim1.gif"></a>
</body>
</html>

sonra da ikinci sayfa da hazırlanmalı:

<html>
<title>sayfa2</title>
<body>
<a href="sayfa3.html"><img src="resim2.gif"></a>
</body>
</html>

... bu şekilde devam edilir.

ve ilk sayfa yüklendikten sonra resmin üstüne tıklandığında ikinci sayfa ve içindeki resim yüklenir.

İyi hazırlandığında, bu basit HTML kullanım şekli ile web-design-programcılığına (Java, cgi-bin, ...) bulaşmadan da etkili 'sunu' ve 'anlatılar' yapılabilir.

1.7 Ekran düzenine ilişkin daha çok komut:

<multicol cols=2> ... </multicol> : Aradaki yazılar cols= ile belirtilen sütunlara ayrılarak ekrana basılırlar. Sadece Netscape3.0 ve üstünde çalışır. Sütun içindeki yazının sütunun ne kadarını kaplayacağını width parametresi ile belirtiriz. <multicol cols=3 width=75%> gibi. Burada boşluğu yüzde yerine piksel olarak da verebiliriz. Ayrıca iki sütun arasındaki boşluğu da gutter parametresi ile veririz: <multicol cols=2 width=500 gutter=25> yazılar... </multicol>

<spacer type=... size=... height=... width=... align=...> : Bununla paragraf başları için boşluk bırakmak mümkün. Örneğin
<spacer type=block size=48> ile 48x48 piksellik bir boş kare alan yaratmis oluruz. Burada block yerine vertical ya da horizontal kullanmak da olası. Ayrica, <spacer type=block width=320 height=200 align=right> ile 320x200'luk bir boşluk yaratıp bunu ekranda sağa dayatmış oluruz. Gene align komutundan sonra right, left, center, absmiddle gibi diğer konum belirteçlerini kullanabiliriz.

  : 1 karakterlik boşluk bırakmak için kullanılır. Basit tablolar yapmak için kullanılabilir. Örneğin, aşağıdaki boşluklar yerine   kullanırsak hizalı görünür:
<h3><br>
yıl ay gün <br>
--- -- --- <br></h3>

1.8 Sayfalarda tablo kullanımı

Genel kullanım:

<table [seçenekler]>
<tr [seçenekler] ><td [seçenekler] > sütun 1 yazıları </td><td [seçenekler] >sütun 2</td><td> sütun 3.....</td> </tr>
<tr><td>2.satirin 1. sütunu</td><td>2. sütunu</td><td>3. sütunu </td></tr></table>

Tablolar satırlar ve sütunlar şeklinde ayrilmış hücrelerden oluşuyor. Her yeni satıra başlamak için <tr> etiketini, her yeni sütun için ise <td> etiketini kullanıyoruz.

Bir örnek web tasarımı ile incelersek:

<table border=1 width=200 cellspacing=2 cellpadding=2> <tr>
<td align=top width="50%">Bellek tipleri</td> <td align=top width="50%">FPM<br>EDO<br>SDRAM<br>DDR RAM<br>RAMBus</td> </tr>
<tr>
<td align=top width="50%">Disk tipleri</td> <td align=top width="50%">MFM/RLL<br>ATA IDE<br>ULTRA ATA<br>SCSI</td> </tr>
<tr>
<td align=top width="50%">İşlemci tipleri</td> <td align=top width="50%">RISC<br>CISC<br></td> </tr></table>

Burada 2x3'lük bir tablo oluşturduk. Tablomuz 1 pixel kalınlığında çerçeveye sahip (border=1), tablo sayfada 200 pixel genişliğinde yer tutacak (width=200), hücreler arası 2 pixel boş ve 2 pixellik bir kalınlık efektimiz var (cellspacing ile cellpadding).

Örnekte hücre genişliklerin yazı uzunluğuna göre otomatik ayarlanmamsı için genişlikleri kendimiz belirledik (width="50%"). Bunu pixel olarak da belirlememiz mümkündü: <td width="100"> ile.

Hücreler içindeki yazıların nasıl yerleştirileceğini ise align="yer" ile belirtiyoruz. Burada "yer" yerine "top", "bottom", "left", "right" ve "center" kullanabiliriz.

Ve eğer, bir hücrenin iki hücre genişliğinde veya yüksekliğinde olmasını istiyorsak colspan ve rowspan seçeneklerini de kullanıyoruz. Önceki örneğe bir başlık ekleyecek olursak:

<tr><td align=center colspan="2">Bilgisayar Ana Bileşenleri</td></tr>

Tabloları içiçe de kullanmamız mümkün. Bu şekilde bir kullanımla bir www sayfasındaki resim ve yazıları tam istediğimiz gibi konumlandırmamız mümkün olur.

1.9 Basit bir HTML sayfası için gereken son noktalar

Daha önce kısaca değinildiği gibi, ilk yüklenecek sayfanın adı standart olarak 'index.html' olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla ilk sayfanızı bu şekilde adlandırırsanız;

http://www.physics.metu.edu.tr/~filker/ilksayfa.html

yerine

http://www.physics.metu.edu.tr/~filker/ gibi, daha kısa olan, bir adres kullanabilirsiniz.

2 İleri düzey bilgilerden seçmeler

2.1 Sayfalara 'meta' komutu ile kimlik vermek

Web sayfamızın Google, MSN Search, Slurp, Gigablast, Didikle vs. gibi tarayıcı programlar tarafından içeriğine uygun olarak dizinlerine aktarılmasını istiyorsak, <meta ...> komutunu kullanmak uygun duser. Ayrıca, gene bu komut sayesinde sayfamıza bağlanani bir başka www adresine yönlendirebilir, bu yolla bir takım hareketli sayfalar dahi hazırlayabiliriz.

. Sayfanın kimliği:

Sayfayı tanımlamak için üç ayrı meta komutu yeterli. Bunlarla sayfa hakkında kısa bir paragraf, anahtar sözcük listesi, ve sayfayı hazırlayanin adını verebiliriz.

Yukarıda, sayfamızı kısaca tanıtmış olduk. Bu yazı, tarama sonucunda arayan kişiye gösterileceği için kısa, öz, ve içeriğe uygun olması gerekir.

Tarayıcılar artık sayfanın tümünde geçen sözcüklere ve bu sözcüklerle ilgili diger sözcüklere bakarak arama yapsa da, sayfanızın hangi ölçütlere göre aranması gerektiğini sizden iyi kimse bilemez. Onun için, sayfayı tanımlayan anahtar sözcukleri de şu şekilde verebiliriz:

Ve, son kimlik bilgisi olarak sayfadan sorumlu kişiyi belirtiriz:

Hazırladığımız bütün sayfalara bu türden kimlik vermeyi alışkanlık haline getirirsek, interneti araştırmaları için bir kaynak olarak kullananlara epey yardım etmiş oluruz.

. Sayfa yönlendirme:

Eğer yakında www adresimiz geçersiz olacaksa ve, yeni bir web hosting adresine şimdiden taşınmışsak, bunu kullanıcalara önceden duyurmalı ve onları yeni adrese yönlendirmeliyiz. Bunun için eski sayfamızı şu şekilde değiştirebiliriz.:

<html>
<title>Ilker's CBM Projects</title>
<meta http-equiv="refresh"
content="3;url=http://www.geocities.com/SiliconValley/Vista/5666/">
<body>
<h1><center>This page is moved to a new address<br>
<blink> http://www.geocities.com/SiliconValley/Vista/5666/</blink>
<br></center></h1>
<p><p><left>
<h3><font color=blue><br>If your browser does not direct you to the new address in 3 seconds, then please
<a href="http://www.geocities.com/SiliconValley/Vista/5666/">
click here</a>.
</font></h3>
</left></body></html>

Bu ornekte <meta http-equiv="refresh" ...> diyerek, www gösterici programına yeni bir sayfa yüklemesini istediğimizi belirtiyoruz.

Bu yüklemeyi kaç saniye sonra yapması gerektiğini '<meta ..' nin devamındaki 'content="3;....">' yazısı ile belirliyoruz. Buradaki '3' yerine saniye cinsinden herhangi bir süre belirtebilirsiniz. '0' yazarsanız, doğal olarak hemen diğer sayfayı yüklemeye başlar.

Yönelinen sayfanın adresi de, ' ... content="saniye; url=http://...">
biçiminde veriliyor.

Yukarıdaki örneğin gerekli kısmını bir daha yazarsak:

Evet, burada kendi isteğimize göre değistirecegimiz, yalnızca iki yer var: 3 sayısı ve url= işaretinden sonraki adres kısmı.

. Basit sayfa canlandırma

Eğer, yukarıdaki gibi bir 'meta' komutu içeren ardışık bir düzen içeren ayrı ayrı sayfalar hazırlarsak, ve 'meta' komutunun adres kısmına sıradaki sayfanın adresini verirsek, hayal gücümüz ölçüsünde hareketli web sayfaları tasarımı yapabiliriz.

Örneğin birisi sayfamıza bağlandığında, ekranda 3 2 1 şeklinde bir gerisayim görmesini ve ardından asıl sayfanın yüklenmesini istiyorsak, şu şekilde sayfalar hazırlarız:

Diyelim ki, http://www.physics.metu.edu.tr/~filker/
adresine bağlanılmasını istiyoruz. Bu durumda index.html dosyasına '3' sayısını koyup bu sayfayı sıradaki '2' rakamını içeren sayfaya yönlendiririz. En sonunda da hiç bir yönlendirme içermeyen asıl sayfamıza geliriz. Dolayısıyla, 'index.html' , 'A.html' , ' B.html' , ' asil.html' adlarında dört sayfa hazırlamamız yeterli olacaktır:

index.html için:

A.html için:

B.html için:

ve son olarak asıl sayfamızı hazırlarız:

asil.html :

<html>
<body bgcolor=black text=red>
<h2>
Bu sayfa 'WWW Sayfama Hoş Geldiniz' yazısı içermemektedir :-) <br>
<p>
...
...
vs.
</h2>
<hr>
<p><h5>
sayfayı en son 28 Şubat 2000 tarihinde web hosting firması ftp'siyle güncelledim.
</h5><br>
</body></html>

Biraz, zor ve yavaş olsa da bu şekilde animasyonlar (canlandırma), TV yayıncılığı (bir arkaplan programı ile sürekli yeni resimler ve yeni bir index.html hazırlayarak), ve anlık bilgi sunumu ( borsa fiyatları ) gerçekleştirilebilir. Ama basit resim canlandırmaları için sanırım 'animated gif' türü '.gif' dosyaları daha uygun duşer.

2.2 Resimlerde 'MAP' kullanarak yapılan web tasarımı

Map'ler bir resmin değişik yerlerine tıklandığında değişik bağların yüklenmesi veya değişik bir cgi-bin işinin yapılması olarak tanımlanır.

Burada kullanacağımız resmin '.gif' biçiminde olması gereklidir. Sayfanın içinde bu resmi tanımladığımız '<img ...' belirtecinin içine bir kaç unsur daha ekleyerek ve bir de 'map' (harita) alanının kısımlarını şekilleriyle birlikte tanımlayarak işimizi bitiririz.

. Resmin betimi:

ISMAP, resmin bir harita olduğunu.
usemap="..." hangi usemap html kodu tanımını kullanması gerektiğini, www gösterici programına söylüyor.

. Usemap tanımı:

name ile belirttiğimiz isim '<img ..' içinde usemap="#..." ile kullandığımızın aynısı.
shape belirteci ile dikdortgen, daire, ya da poligon tanımlayabiliyoruz. Dikdörtgenin koordinatlarını: X-sol_ust,Y-sol_ust,X-sag_alt,Y-sag_alt biçiminde 'coords="..." ' kısmında belirtiyoruz. 'href="..." ' bölümü ise bu dikdortgen alana tıklanıldığında neyin yüklenmesi gerektiğini söylüyor.

web sitesi alanında bir çember için X-merkez,Y-merkez,R-yarıçap biçiminde koordinat tanımlıyoruz.

www sayfası poligonu tanımlarken sırayla her bir köşenin X,Y biçiminde koordinatlarını html kodları içine giriyoruz. Dikkat etmemiz gereken husus, poligonun noktalarını saat-yönünde tanımlamamız gerektiğidir. Ayrıca poligonu kapamaya da tarayıcı programlar arasında uyumsuzluk nedeniyle dikkat etmeliyiz. Yukarıdaki üçgen örneğini incelemek aslında poligon tanımı yapabilmek için yeterli. Üçgen için dört nokta kullandık (dördüncü ilkinin dibinde). Aynı zamanda bu üçgenin X,Y betimlemeleri de saat-yönünde girilmiş (noktaları kağıt üzerinde yaklaşık olarak işaretlerseniz bu 'saat-yönü' kavramını daha iyi anlayabilirsiniz).

son olarak da '<area shape="default" nohref>' ile resmin diger bölgelerine tıklanıldığında hiç bir sey yapılmaması gerektiğini söylüyoruz.

Evet bir 'harita' tanımı için gerekenler bu kadar.